นิราศภูเขาทอง
นิราศภูเขาทองเป็นวรรณคดีประเภทนิราศ ได้รับการยกย่องว่าเป็นนิราศเรื่องที่ดีที่สุดของสุนทรภู่ (พ.ศ. ๒๓๒๙ - ๒๓๙๘) ท่านแต่งนิราศเรื่องนี้จากการเดินทางไปนมัสการเจดีย์ภูเขาทองที่กรุงเก่า (จังหวัดพระนครศรีอยุธยาในปัจจุบัน) เมื่อเดือนสิบเอ็ด ปีชวด (พ.ศ. ๒๓๗๑) ขณะบวชเป็นพระภิกษุ
ลักษณะคำประพันธ์
นิราศภูเขาทองแต่งด้วยกลอนแปด มี ความยาวเพียง ๘๙ คำกลอนเท่านั้น แต่มีความไพเราะ
และเรียบง่าย ความแบบฉบับของสุนทรภู่ ใช้ภาษาที่เข้าใจง่าย บรรยายความรู้สึกขณะเดียวกันก็เล่าถึงสภาพของเส้นทางที่กำลังเดินทางไปด้วย
ท่านมักจะเปรียบเทียบชีวิตและโชคชะตาของตนกับธรรมชาติรอบข้างที่ตนได้เดิน ทางผ่านไป
มีหลายบทที่เป็นที่รู้จักและท่องจำกันได้
สุนทรภู่ล่องเรือในแม่น้ำเจ้าพระยาไปกับลูกชายชื่อหนูพัด ผ่านวัดประโคน
บางยี่ขัน ถึงบางพลัด ผ่านตลาดแก้วตลาดขวัญในเขตจังหวัดนนทบุรี จากนั้นก็ผ่านเกาะเกร็ด ซึ่งเป็นย่านชาวมอญ เข้าสู่ จังหวัดปทุมธานี
หรือเมืองสามโคก แล้วเข้าเขตอยุธยา จอดเรือที่ท่าวัดพระเมรุ ค้างคืนในเรือ มีโจรแอบจะมาขโมยของในเรือ
แต่ไหวตัวทัน รุ่งเช้าเป็นวันพระ ลงจากเรือเดินทางไปที่้้เจดีย์ภูเขาทอง ซึ่งเป็นเจดีย์ร้าง
เก็บพระบรมธาตุมาไว้ในขวดแก้วตั้งใจจะนำไปนมัสการที่กรุงเทพฯ
แต่เมื่อตื่นมาก็ไม่พบพระธาตุ จึงได้เดินทางกลับ
คุณค่าทางวรรณศิลป์ในกลอนนิราศภูเขาทอง
มีการเลือกใช้คำดีเด่นต่างๆ ดังนี้
๑.สัมผัสสระ คือ คำที่ใช้สระตัวเดียวกัน
๒.สัมผัสอักษร คือ คำที่มีอักษรคล้องจองกัน
๓.การใช้กวีโวหาร
คือ นิราศภูเขาทองมีภาพพจน์ลักษณะต่างๆ ที่กวีเลือกใช้
ทำให้ผู้อ่านได้เข้าถึงความคิด ความรู้สึกของกวี
๔.ภาพพจน์อุปมาโวหารที่เปรียบเทียบของสองสิ่งว่าเหมือนกัน
มักใช้คำว่า เหมือน คล้าย ดุจ ดูราว ราวกับ
๕.ภาพพจน์กล่าวเกินจริง
คือ การที่กวีอาจกล่าวมากหรือน้อยกว่าความเป็นจริง เพื่อสื่อให้เกิดความเข้าใจและมองเห็นภาพในความคิดคำนึงได้ดีขึ้น
๖.การเลียนเสียง
คือ กวีทำให้เสียงที่ได้ยินมาบรรยายให้เกิด มโนภาพและความไพเราะน่าฟังยิ่งขึ้น
๗.การเล่นคำ
คือ การใช้ถ้อยคำคำเดียวในความหมายต่างกันเพื่อให้ การพรรณนาไพเราะน่าอ่าน
และมีความลึกซึ้งยิ่งขึ้น
ในบรรดานิราศ ๙ เรื่อง ที่ท่านสุนทรภู่ประพันธ์ขึ้น นิราศภูเขาทอง นับเป็นนิราศเรื่องเอกที่มีความดีเด่นทั้งเนื้อความ วรรณศิลป์ และคติสอนใจ
เจดีย์ภูเขาทองที่ท่านสุนทรภู่ได้กล่าวไว้ในเรื่องนิราศภูเขาทองเป็นเจดีย์ใหญ่สูงเสียดฟ้า องค์เจดีย์ย่อเหลี่ยมเป็น ๓ ชั้น บริเวณโดยรอบเจดีย์มี วิหาร ลานวัด มีน้ำล้อมรอบ และมีทัศนียภาพที่สวยงามน่าชม ความสวยงามดังกล่าวทำให้ผู้คนในสมัยนั้นนิยมเดินทางไปนมัสการและท่องเที่ยวที่เจดีย์ภูเขาทอง
วรรคทองที่นำมาเสนอมีดังนี้
" ไม่เมาเหล้าแล้วแต่เรายังเมารัก สุดจะหักห้ามจิตคิดไฉน
ถึงเมาเหล้าเช้าสายก็หายไป แต่เมาใจนี้ประจำทุกค่ำคืน"
" โอ้สามัญผันแปรไม่แท้เที่ยง เหมือนอย่างเยี่ยงชายหญิงทิ้งวิสัย
นี่หรือจิตคิดหมายมีหลายใจ ที่จิตใครจะเป็นหนึ่งอย่าพึงคิด"
" ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต
แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา"
" ถึงบางเดื่อโอ้มะเดื่อเหลือประหลาด บังเกิดชาติแมลงหวี่มีในไส้
เหมือนคนพาลหวานนอกย่อมขมใน อุปไมยเหมือนมะเดื่อเหลือระอา"
" งิ้วนรกสิบหกองคุลีแหลม ดังขวากแซมเสี้ยมแทรกแตกไสว
ใครทำชู้คู่ท่านครั้นบรรลัย ก็ต้องไปปีนต้นน่าขนพอง"
" ทั้งองค์ฐานรานร้าวถึงเก้าแฉก เผยอแยกยอดทรุดก็หลุดหัก
โอ้เจดีย์ที่สร้างยังร้างรัก เสียดายนักนึกน่าน้ำตากระเด็น
กระนี้หรือชื่อเสียงเกียรติยศ จะมิหมดล่วงหน้าทันตาเห็น
เป็นผู้ดีมีมากแล้วยากเย็น คิดก็เป็นอนิจจังเสียทั้งนั้น"
" อีกสองสิ่งหญิงร้ายและชายชั่ว อย่าเมามัวหมายรักสมัครสมาน
ขอสมหวังตั้งประโยชน์โพธิญาณ ตราบนิพพานชาติหน้าให้ถาวร"
" เหมือนแม่ครัวคั่วแกงพะแนงผัด สารพัดเพียญชนังเครื่องมังสา
อันพริกไทยใบผักชีเหมือนสีกา ต้องโรยหน้าสักหน่อยอร่อยใจ"
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น